TİTREŞİM ÖLÇÜMLERİ
Titreşim, araç, gereç ve makinelerin çalışırken oluşturdukları vibrasyon ve salınım hareketleridir. Çalışmakta olan ve iyi dengelenmemiş araç ve gereçler genellikle titreşimi olması gerekenden fazlasıyla oluştururlar. İşçilerin mekanik titreşime maruz kalmaları sonucu ortaya çıkabilecek sağlık ve güvenlik risklerinden korunmalarını sağlamak için alınması gerekli önlemleri belirlemektir. Titreşimin iki fiziksel değişken ile ifade edilir. Bunlar frekans ve şiddettir.
Titreşimin frekansı: Birim zamandaki titreşim sayısına titreşimin frekansı denir. Birimi Hertz’dir (Hz).
Titreşim Şiddeti: Titreşimin oluştuğu ortamda titreşimden ileri gelen enerjinin hareket yönüne dikey, birim alanda, birim zamandaki akım gücüne, titreşimin şiddeti denir. Birimi (W/cm2) dir.
Endüstrideki titreşim kaynaklarının çoğunu el ve el parmakları ile kollara ulaşan titreşimleri oluşturan titreşim kaynaklarıdır. Bunlar, taş kırma makinaları, kömür ve madencilikte kullanılan pnömatik çekiçler, ormancılıkta kullanılan taşınabilir testereler, parlatma ve rende makinaları, sanayide kullanılan elektrikli el aletleridir. Bu araçlar, dönerek, vurarak veya hem dönerek hem de vurarak titreşirler. Tüm vücudun, etkisi altında kaldığı titreşim kaynakları da, traktör ve kamyon kullanımı, dokuma tezgahları, yol yapım, bakım ve onarım makinaları ile özellikle çelik konstrüksiyonlu yapılarda titreşime sebep olan makina ve tezgahlardır.
Titreşim düzgün (sinüzoidal) ve tek frekanslı olabileceği gibi, kompleks frekanslı rasgele bir tipte de olabilir. İnsanlar, 1Hz. ile 1000Hz. arasındaki titreşimleri algılarlar.
Titreşimle ilgili risklerden korunmalarına dair yönetmelik 5. Maddesine göre
El-Kol titreşimi: İnsanda el–kol sistemine aktarıldığında, çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan ve özellikle de, damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan mekanik titreşimi ifade eder.
• Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 5 m/s2 olarak tanımlanmaktadır.
• Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 2,5 m/s2 olarak belirtilmiştir.
Bütün vücut titreşimi: Vücudun tümüne aktarıldığında işçilerin sağlık ve güvenliği için risk oluşturan, özellikle de, bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan mekanik titreşimi ifade eder.
Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 1,15 m/s2,
Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 0,5 m/s2’dir.
Titreşimden oluşan meslek hastalığının yükümlülük süresi 2 yıldır.
Titreşimin değerlendirilmesi
Tüm vücudun veya el ve kolların titreşime maruziyeti sonucunda oluşan etki aşağıdaki parametrelerle değerlendirilmektedir;
1. Titreşimin frekansı
2. Titreşimin şiddeti
3. Titreşimin yönü,
4. Titreşime maruz kalınan süre,
5. Titreşimin uygulandığı bölgeye ve bölgenin büyüklüğü,
6. Titreşime maruz kalan kişinin yaşına, cinsiyetine ve kişisel duyarlılığı ile genel sağlık durumu.
Titreşimin etkisi en fazla düşük frekanslarda görülmektedir. Titreşimin frekansı arttıkça, titreşimin ivmesinin şiddeti ve oluşan etkisi azalmaktadır. Titreşimin yüksekliği (şiddeti) W/cm2 olarak ifade edilir. Titreşim, vibrasyon detektörü ile ölçülür. İşçi sağlığı bakımından önemli olan titreşim, frekans bantlarına ayrılarak ölçülür.
Frekans bantları: 1-2, 4-8-16, 31.5-125-250-1000-2000-4000 ve 8000 Hz. dir.
Titreşimin Ölçümü
Titreşim ölçümü aşağıdaki yöntemler uygulanarak ortaya koyulmaktadır;
1. Titreşim ölçümünde, titreşim düzgün ise; etkin değer rms hızı m/sn cinsinden oktav bantları ile ölçülür.
2. Titreşim, insan vücudunun temasta olduğu noktalardan ölçülür.
3. Lokal titreşimde, ölçüm elle tutulan veya aletin çalışan kısmı üzerinden, tüm vücut titreşiminde oturulan veya ayakta durulan noktalardan ölçülür.
4. Titreşim, vücuda yayıldığı nokta veya bölgeye en yakın yerden ölçülür. Eğer iletim esnasında bir engel veya diğer faktörler etkili ise bunlar ölçüm esnasında göz önünde bulundurulur.
Titreşim Ölçüm cihazı üreten firmalar, alıcıya bunlarla ilgili her türlü bilgiyi sağlayacaktır. (Kullanım, kalibrasyon, bakım, hassasiyet, yardımcı parçalar.) Titreşim Ölçen ve analiz eden cihazlar her ölçümden önce uygun şekilde kalibre edilecektir. Ayrıca, bu cihazlar belli aralıklarla test edilmeli ve kalifiye elemanlarca kalibre edilip saklanmalıdır.
• Bakım ve test işinde görevli personel özel olarak eğitilmiş ve cihazı iyi durumda tutmaktan sorumlu olmalıdır.
• Her titreşim kaynağı için bir ölçüm kartı tutulacak ve aşağıda belirtilen veriler ve değerler bu karta işlenecektir.
• Titreşim ölçümü yapıldığında elde edilen veriler;
1. Analiz edilen titreşim kaynağının karakteristiği ve yapılan işin cinsi,
2. Vücuda iletilen titreşimin iletim şekli ve yolu,
3. Kullanılan cihaz ve donanımı ile karakteristiği,
4. Titreşime maruz kalan işçi sayısı,
5. Maruziyet süresi,
6. Tarih, saat, ölçüm yapan kişinin adı, soyadı, unvanı ve imzası,
7. Titreşim Ölçümü yapılan noktalar ve alınan değerlerin tümü, kayıt altına alınmalıdır.
• Titreşim ölçüm kartı yetkililerin her istediğinde gösterilmek üzere hazır bulunacak,
• Titreşim ölçüm sonuçlarına, istemeleri halinde işçi ve/veya temsilcileri tarafından ulaşılabilir olacaktır.
İlgili Standart
|
Deney Adı
|
Deney Metodu
|
|
Mekanik Titreşim- Kişilerin Maruz Kaldığı Elle İletilen Titreşimin
Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi- Bölüm:1 Genel Kurallar
|
TS EN ISO 5349-1
|
|
Mekanik Titreşim- Kişilerin Maruz Kaldığı Elle İletilen Titreşimin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi
|
TS EN ISO 5349-2
|
|
Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği
|
TS 9315 ISO 1996-1:2005
|
Titreşimin Zararları
Uzun süreli titreşimin tüm organlarımız üzerinde zarar verici bir etkisi vardır. Ayrıca mekanik titreşimler;
1. Performansı etkiler.
2. Sürme ve yönelme etkinliklerinde önemli olan enformasyon algılaması, motorin hareketlerin koordinasyonu titreşimden zarar görebilir.
3. Devamlı baş ağrısı,
4. Göz yuvarlağında devamlı titreşimler,
5. Uzak görme netliği kayıpları,
6. Genel denge bozuklukları,
7. Sırt ve boyun kaslarında sertlik,
8. Sindirim sistemi rahatsızlıkları gibi sorunlar yaratabildiği haller de vardır
9. Titreşimin etkileri konusunda yapılan araştırmalar; Kinestetik duyu organlarında, (kas, bağ ve eklem algılama sistemlerinde), iç kulak denge organında, derinin duyarlı kıl dibi ve deri altı organlarında, alt ve üst etraf kılcal damar ağında zararlı ve kalıcı etkilerini göstermiştir.
10. Mekanik titreşimler, bu şikayetlerin yanı sıra performansı da etkiler. Özellikle sürme ve yöneltme etkinliklerinde önemli olan enformasyon algılaması ile motor hareketlerin koordinasyonu titreşimden zarar görebilir.
Titreşimin Zararlarından Korunma Yolları
Titreşimin etkilerinden korunmada ilk yaklaşım, titreşimi kaynaktan kesmeye çalışmak, bu amaçla, tasarım önlemleriyle titreşim oluşumunu azaltmak veya tamamen yok etmek. Tasarımla ilgili alınabilecek tedbirler şu şekilde özetlenebilir.
Çalışma ortamındaki titreşim, maksimum kabul edilen değer altında tutulamayacak ise; teknik müdahalelerle bunu sağlamak için anılacak önlemler;
1. Maruziyet süresinin azaltılması gerekmektedir,
2. Kişisel koruyucu araçlar kullanılması sağlanmalıdır,
3. Bu iki önlemin kombinasyonu sağlanacaktır.
Titreşimi kontrol altında tutulması için; kullanılan kontrol metotları şu amaçlara yönelik olmalıdır;
1. Kaynaktan üretilen ve yayılan titreşim azaltılmalı,
2. Titreşimin yayılması, şiddetlenmesi ve yankılanması önlenmeli,
3. Çalışanlar izole edilerek çalışılmalı.
Titreşimin kontrol metotları şu şekilde uygulanmalıdır;
1. Dinamik denge ile titreşimin yoğunluğunu azaltılmaya çalışılmalı,
2. Titreşim olan kısımlardaki hareketi veren bölgenin gücünü azaltma yöntemi uygulanabilir,
3. Dakikada dönme hızını azaltmak ve çalışma döngüsünün süresini arttırma yöntemi uygulanmalı,
4. Titreşim yapan kısmın titreşim yayılım miktarını azaltmak, o kısmın emme kapasitesini artırarak bağlı olduğu bağlı olduğu bölgeyi sağlamlaştırmak,
5. Sallantı hareketini, dönme hareketine çevirmek,
6. Ani duruşlarda frenleme yerine aralıklı frenlemeyi tercih etmek,
7. Silindirik dişlileri helozonik dişlilere ve metal dişlileri mümkün olan diğer tip dişlilere çevirmek,
8. Kullanılan materyalin karakterine göre aletin şekil ve hızını tekrar tasarlamak,
9. Çalışılan makina ve materyali sabit tutacak uygun sistemler tasarlamak,
10. Elektrikli makinaları elektrodinamik, magnetodinamik ve aerodinamik güçlere göre tasarlamak,
11. Makine ve ekipmanların uygun noktalarında uygun emme bağlantıları geliştirmek ve montajını yapmak,
12. Fan pervanelerini uygun tasarlamak,
13. Hava boşaltım ve çekim sistemlerini uygun tasarlamak ve gaz veya sıvı boru sistemlerini titreşim kaynağı olmaktan çıkarmak,
14. Bakım ve onarım personelini, yağlama, ayarlama, aşınan kısımların değiştirilmesi ve düzenli bakım yapılması konusunda eğitim verme metotları uygulanabilir.
Titreşim yayılımını, şiddetlenmesini ve yankılanmasını kontrol etmek için uygulanacak metotlar ise;
1. Makinanın yerleşimini duvar ve zeminden izole etmek,
2. Taban bağlantılarına ve yerleşim noktalarına anti titreşim materyali ara parçaları yerleştirerek sönümleme yapmak,
3. Titreşim yapan makinaları diğer kısımlardan ayırarak, yerleşim esnasındaki diğer kısımlarla ve çalışma odasıyla temas halinde olmasını engellemek çözüm yollarından birkaçını oluşturmaktadır.
Ekipman yüksek seviyelerde titreşim oluşturuyorsa;
1. Uzman ve mühendislerin belirlediği bir metotla uzaktan kumanda ile iş belli bir mesafeden kontrol edilmeye çalışılmalı,
2. Uzaktan kumandalı ekipman yerleştirilirken en az sayıda işçinin etkilenebileceği şekilde ayarlama ve yerleşim yapılmalı,
3. Eğer titreşim sınırları tehlike sınırlarının altına düşürülemezse, işçilere anti-titreşimli çalışma platformları ve standartları sağlanmalı,
4. Anti-titreşim ekipmanı teknik korunma yöntemi olarak görülmeyecektir. Bunlar zaman zaman riski, limitte tutmak amacıyla teknik gelişme sağlanıncaya kadar kullanılmalıdır.
El, Kol ve Vücut Titreşim Ölçümü; R.G. Tarihi:11.01.1974 ve Sayı:14765 İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü, (R.G. Tarih: 22.08.2013 ve Sayı: 28743) Çalışanların Titreşim ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair
Yönetmelik gibi Ulusal ve Uluslararası mevzuatlardan yararlanılarak, konusunda uzman personellerimiz tarafından gerçekleştirilmektedir.
ORTAM ÖLÇÜMLERİNİZİ AKRETİDE VE GÜVENİLİR FİRMALARA YAPTIRMAYI TERCİH ETMELİSİNİZ !!!
