6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanununa göre İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri
MADDE 6 – (1) Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için işveren;
a) Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirir. Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir. Ancak belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması hâlinde, tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak, bu hizmetin yerine getirilmesini kendisi üstlenebilir.
1. İş Güvenliği Uzmanı Hizmeti
İş güvenliği uzmanı; İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde görevlendirilmek üzere Bakanlıkça belgelendirilmiş mühendis, mimar veya teknik elemanı ifade eder.
İş Güvenliği Uzmanı Görevleri
a)Rehberlik ve danışmanlık
İşyerinde yapılan çalışmalar ve yapılacak değişikliklerle ilgili olarak tasarım, makine ve diğer teçhizatın durumu, bakımı, seçimi ve kullanılan maddeler de dâhil olmak üzere işin planlanması, organizasyonu ve uygulanması, kişisel koruyucu donanımların seçimi, temini, kullanımı, bakımı, muhafazası ve test edilmesi konularının, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına ve genel iş güvenliği kurallarına uygun olarak sürdürülmesini sağlamak için işverene tavsiyelerde bulunmak.
b)Risk değerlendirmesini yapmak
Risk değerlendirmesinin yapılmasını sağlamak; gerekli çalışmaları planlayarak alınacak sağlık ve güvenlik önlemleri konusunda işverene önerilerde bulunmak ve takibini yapmak.
c)Çalışma ortamı gözetimi
Çalışma ortamının gözetimini yapmak, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden yapılması gereken periyodik bakım, kontrol ve ölçümleri planlamak ve uygulanmasını kontrol etmek.
İşyerinde kaza, yangın veya patlamaların önlenmesi için mevzuata uygun çalışmalar yapmak ve uygulamaları takip etmek; doğal afet, kaza, yangın veya patlama gibi durumlar için acil durum planlarının hazırlanmasını sağlamak, periyodik olarak eğitimleri ve tatbikatları yaptırmak, acil durum planı doğrultusunda hareket edilmesini sağlamak.
ç)Eğitim, bilgilendirme ve kayıt
İş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini ilgili mevzuata uygun olarak planlamak ve uygulamak.
Çalışma ortamının gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydetmek ve yıllık değerlendirme raporunu işyeri hekimi ile işbirliği yaparak hazırlamak.
d)İlgili birimlerle işbirliği
İş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini ilgili mevzuata uygun olarak planlamak ve uygulamak.
Çalışma ortamının gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydetmek ve yıllık değerlendirme raporunu işyeri hekimi ile işbirliği yaparak hazırlamak.
2. İşyeri Hekimi Hizmeti
İşyeri hekimi: İş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş, işyeri hekimliği belgesine sahip hekim.
2.1. İşyeri Hekimi Görevleri
2.1.1. Rehberlik ve Danışmanlık
Bulunması halinde iş sağlığı ve güvenliği kuruluna katılarak çalışma ortamı gözetimi ve işçilerin sağlık gözetimi ile ilgili danışmanlık yapmak ve alınan kararların uygulanmasını izlemek,
Kantin, yemekhane, yatakhane, kreş ve emzirme odaları ile soyunma odaları, duş ve tuvaletlerin bakımı ve temizliği konusunda gerekli kontrolleri yaparak tavsiyelerde bulunmak,
İş sağlığı, hijyen, toplu koruma yöntemleri ve kişisel koruyucu donanımlar konularında tavsiyede bulunmak,
İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin geliştirilmesi amacıyla gerekli aktiviteler konusunda işverene tavsiyelerde bulunmak,
İş sağlığı ve güvenliği çalışmaları kapsamında işyerinde periyodik incelemeler yapmak ve risk değerlendirme çalışmalarına katılmak,
İşyerinde sağlığa zararlı risklerin değerlendirilmesi ve önlenmesi ile ilgili mevzuata göre yapılması gereken koruyucu sağlık muayenelerini yapmak,
Sağlık sorunları nedeniyle işe devamsızlık durumları ile işyerinde olabilecek sağlık tehlikeleri arasında bir ilişkinin olup olmadığını tespit etmek, gerektiğinde çalışma ortamı ile ilgili ölçümler yapılmasını sağlayarak, alınan sonuçların işçilerin sağlığı yönünden değerlendirmesini yapmak,
İşin yürütümünde ergonomik ve psikososyal riskler açısından işçilerin fiziksel ve zihinsel kapasitelerini dikkate alarak iş ile işçinin uyumunu sağlamak ve çalışma ortamındaki stres faktörlerinden korunmaları için araştırmalar yapmaktır.
2.1.2. Sağlık Gözetimi
İşçilerin işe giriş ve periyodik sağlık muayenelerini iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında belirtilen aralıklarla ve yönetmelikte verilen örneğe uygun olarak düzenlemek ve işyerinde muhafaza etmek,
Sağlık sorunları nedeniyle işe devamsızlık durumlarında işe dönüş muayenesi yaparak eski işinde çalışması sakıncalı bulunanların mevcut sağlık durumlarına uygun bir işte çalıştırılmasını tavsiye etmek,
Hassas risk grupları, meslek hastalığı tanısı veya şüphesi olanlar, kronik hastalığı olanlar, madde bağımlılığı olanlar, birden fazla iş kazası geçirmiş olanlar gibi işçilerin, uygun işe yerleştirilmeleri için gerekli koruyucu sağlık muayenelerini yaparak rapor düzenlemek,
Bulaşıcı hastalıkların kontrolü için yayılmayı önleme ve bağışıklama çalışmaları yapmak, portör muayenelerinin yapılmasını sağlamak,
Sağlık gözetimi sonuçlarına göre, bulunması halinde iş güvenliği uzmanı ile işbirliği içinde çalışma ortamının gözetimi kapsamında gerekli ölçümlerin yapılmasını önermek, ölçüm sonuçlarını değerlendirmek,
Sağlık gözetimi konusunda işçileri bilgilendirmek ve onların rızasını almak, sağlık riskleri ve yapılan sağlık muayeneleri konusunda işçileri yeterli ve uygun şekilde bilgilendirmek,
Gerekli laboratuar tetkikleri, radyolojik muayeneler ve portör muayenelerini yaptırmak, bulaşıcı hastalıkların kontrolünü sağlamak, bağışıklama çalışmaları yapmak, işyeri ve eklentilerinin genel hijyen şartlarını sürekli izleyip denetlemek,
Yıllık çalışma planını, bulunması halinde iş güvenliği uzmanı ile işbirliği yaparak hazırlamak, işyerindeki sağlık gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydetmek ve yönetmelikte belirtilen örneğine uygun yıllık değerlendirme raporunu hazırlayarak elektronik ortamda Bakanlığa göndermektir.
2.1.3. İlgili Birimlerle İşbirliği
İş sağlığı ve güvenliği alanında yapılacak araştırmalara katılmak,
İş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına yakalanan işçilerin rehabilitasyonu konusunda işyerindeki ilgili birimlerle, meslek hastalığı tanısında yetkili hastaneler ile işbirliği içinde çalışmak,
İş kazaları ve meslek hastalıklarının analizi ile iş uygulamalarının iyileştirilmesine yönelik programların geliştirilmesi çalışmalarına katılmak,
Yeni teknoloji ve donanımın sağlık açısından değerlendirilmesi ve test edilmesi gibi mevcut uygulamaların iyileştirilmesine yönelik programların geliştirilmesi çalışmalarına katılmak,
Bulunması halinde iş güvenliği uzmanı ile işbirliği içinde yıllık çalışma planını ve yıllık değerlendirme raporunu hazırlamak,
Yöneticilere, bulunması halinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu üyelerine ve işçilere genel sağlık, iş sağlığı ve güvenliği, hijyen, kişisel koruyucu donanımlar ve toplu korunma yöntemleri konularında bilgi ve eğitim verilmesi için ilgili taraflarla işbirliği yapmak.
3. Sağlık Personeli Hizmeti
Çalışanların Sağlık Raporlarının kayıtlarının düzenlemesi
Çalışan Laboratuvar Değerlendirmeleri
Solunum Fonksiyon testleri
Akciğer Grafileri
Odiometre
Hemogram
İdrar Tahlili
Ergonomik, Psikolojik, Fiziksel Yeterlilik Testleri
Tetanoz Aşıları
4. Risk Değerlendirmesi Hazırlanması
30.06.2012 tarih ve 28339 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Madde 4 – 1/c fıkrasında işveren; risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır ibaresi bulunmaktadır. Bu madde uyarınca çalışma konusu şirketin uhdesi altında işletilen tesislerde oluşabilecek tehlikeler belirlenerek, risk değerlendirmesi yapılarak, bu tehlike ve riskler çalışan sağlığını etkilemeyecek seviyeye düşürülecek şekilde alınması gereken önlemler belirlenmiştir.
Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları ifade eder.
İş Kazası Ve Meslek Hastalığı Maliyeti: İş kazası ve meslek hastalığı sonucu meydana gelen toplam maliyeti buz dağına benzetirsek, asıl maliyetin suyun üstünde kalan kısımda değil suyun altında kalan kısımda olduğunu görürüz.
Maliyet faktörlerinin toplam maliyet içindeki payı:
Direkt Maliyetler : 1/3
Dolaylı Maliyetler : 2/3
Görüldüğü gibi esas dikkat edilmesi gereken ve genellikle gözden kaçanlar dolaylı maliyetlerdir.
Risk Değerlendirmesi Amacı
Tehlikelerin belirlenmesi,
Her bir tehlikenin ortaya çıkma olasılığıyla, olası sonuçların şiddet derecesinin değerlendirilmesi,
Mevcut kontrollerin etkinliğinin gözden geçirilmesi,
Acil önlem gerektiren tolore edilemeyecek risklerle,
Orta vadede kabul edilebilir düzeylere indirilebilecek risklerin tanımlanmasının ayırt edilmesidir.
Neden risk değerlendirmesi yapılmalıdır ?
Kanuni nedenlerle,
Etik nedenlerle,
Ekonomik nedenlerle,
Risk analizinin yapılması gereği vardır.
4.1. Risk değerlendirme metodolojileri:
İki temel risk analizi yöntemi mevcuttur. Bunlar, kantitatif (quantitative) ve kalitatif (qualitative) yöntemlerdir.
Kantitatif risk analizi, riski hesaplarken sayısal yöntemlere başvurur. Kalitatif risk analizinde tehditin olma ihtimali, tehditin etkisi gibi değerlere sayısal değerler verilir ve bu değerler matematiksel ve mantıksal metotlar ile proses edilip risk değeri bulunur. Risk = Tehditin Olma İhtimali (likelihood) * Tehditin Etkisi (impact) formülü kalitatif risk analizinin temel formülüdür.
Diğer temel risk analizi yöntemi ise kalitatif risk analizidir. Kalitatif risk analizi riski hesaplarken ve ifade ederken numerik değerler yerine yüksek, çok yüksek gibi tanımlayıcı değerler kullanır. Risk analizi metodolojileri, risk analizi sürecinin matematiksel işlemler ve yorumlarının yapıldığı çekirdek kısmıdır. Aşağıdaki belli başlı risk metodolojileri incelenecektir.
İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemlerinin temel amacı: Çalışma koşullarından kaynaklanan her türlü tehlike ve sağlık riskini azaltarak insan sağlığını etkilemeyen seviyeye düşürmektir.
Bazı Risk Değerlendirme Metodolojileri;
İGSUS RAY (İş Güvenliği ve Sağlığı Uygulama Sistemleri Risk Analizi ve Yönetimi)
Başlangıç Tehlike Analizi – (Preliminary Hazard Analysis – PHA)
İş Güvenlik Analizi – JSA (Job Safety Analysis)
What İf..?
Çeklist Kullanılarak Birincil Risk Analizi - (Preliminary Risk Analysis (PRA) Using Checklists)
Risk Değerlendirme Karar Matris Metodolojisi (Risk Assessment Decision Matrix)
L Tipi Matris
Çok Değiskenli X Tipi Matris Diyagramı
Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Metodolojisi (Hazard and Operability Studies- HAZOP)
Hata Ağacı Analizi Metodolojisi – HAA (Fault Tree Analysis-FTA)
Olası Hata Türleri ve Etki Analizi Metodolojisi – HTEA/OHTEA (Failure Mode and Effects Analysis- Failure Mode and Critically Effects Analysis- FMEA/FMECA)
Güvenlik Denetimi (Safety Audit)
Olay Ağacı Analizi (Event Tree Analysis - ETA)
Neden – Sonuç Analizi (Cause-Consequence Analysis)
5. Acil Durum Eylem Planı Hazırlanması
Potansiyel olayları ve acil durumlar ve bunlara karşı alınacak önlemler tanımlanmalı, bunlardan kaynaklanacak hastalık veya yaralanmaları önleme veya azaltmaya yönelik
plan ve prosedürler oluşturulmalı, belli aralıklarla gözden geçirilmeli ve sürekliliği sağlanmalıdır.
Acil durum planları hazırlanmalıdır. Bu planlarda;
• Her bölüm için yangın ekibi belirlenmeli,
• Olası kaza ve acil durumlar,
• Acil çıkış yerleri, işaretlemeler,
• İşyerini acil boşaltma prosedürleri,
• Acil Görevlendirilecek çalışanlar ve bölümleri,
• Taşeron ve ziyaretçiler de dahil olmak üzere tüm personelin yapacakları,
• Organizasyon dışı kurumlarla iletişim yöntemleri,
• Yasal kuruluşlarla ve toplumla iletişim yöntemleri, tanımlanmalıdır. Belli aralıklarla yangın, deprem vb. durumlar için tatbikat yapılmalı, İhtiyaç duyulacak ekipmanlar belirlenmeli ve sağlanmalıdır. Tatbikatlar dökümante edilmeli, mevcut planlar değerlendirilmeli ve güncelleştirilmelidir.
Bu amaçla;
• Acil durum veya ani tehlikeler karşısında tüm çalışanların korunması için gerekli
bilgi, dahili haberleşme ve koordinasyon sağlanmalı,
• İlgili ve yetkili otoriterlerle diğer acil durumla ilgili servislere bilgi verilmesi ve haberleşme imkanları sağlanmalı,
• İlk yardım, tıbbi yardım, yangınla mücadele ve tahliyenin nasıl yapılacağı belirlenmeli,
• Tüm çalışanlar ile ilgili ve yetkili seviyelerdeki kişilerin eğitimi sağlanmalı,
• Diğer ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği oluşturulmalıdır.
• Kuruluş acil durumla ilgili hazırlanan prosedürde belirtilen hususları belirli aralıklarla
test etmeli ve eğitim maksadıyla tatbikatlar yapılmalıdır.
6. Patlamadan Korunma Dökümanı Hazırlanması
Yasal mevzuatın ve uluslararası mevzuat yükümlülükleri ışığında patlamaların önlenmesi ve bunlardan korunmayı sağlamak amacıyla patlamadan korunma dökümanı’ nın hazırlanmasını öğrenmeleri ve işyerlerinde düzenlenmelerini amaçlamaktadır.
Hazırlanan dökümantasyon içeriği
Yanma kimyası
Patlamanın dinamiği ve türleri
Patlayıcı ortamların sınıflandırılması
Gaz grupları ve yüzey sıcaklıkları
Patlayıcı ortamlarda kullanılan ekipmanlar
ATEX etiket ve işaretleme ATEX Direktifleri
TS EN 60079-10-1:2009 VE TS EN 60079-10-2’ye göre hesaplama yöntemleri.
Patlama şiddetinin hesaplanması
Örnek hesaplama çalışması
Excell’in hesaplamalarda kullanılması
Patlamadan Korunma Dökümanı içeriği
Örnek rapor hazırlık uygulaması
